Шэнэ жэлээ угтуулан, Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй академическэ драмын театр 89-дэхи театральна хаһаяа «Амиды бусаһанайш түлөө» гэһэн шэнэ зүжэгөөр эхилбэ. Цырен-Дондок Хамаевай «Хэнзэ ногоон» гэжэ роман дээрэ үндэһэлһэн зүжэг буряад арадай түүхын гашуудалтай хуудаһануудай нэгэн болохо Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнай һүүлээрхи хагсуухан жэлнүүдые харуулна. Юһэн һарын туршада нээгдээгүй театрай хүшэгэ хамагай сэнтэйхэн харагшадайнгаа халуун альга ташалган доро сэлигдэбэ.
Буряад театрай уран һайханай хүтэлбэрилэгшэ Саян Жамбалов:
- Ээлжээтэ хаһаяа нээжэ, бидэ угаа ехэ баяртай байнабди. Харагшадгүй байхадаа, манай театр үншэн хэнзэ мэтээр үзэгдөө юм. Агууехэ Илалтын ойн баярта зорюулан, «Амиды бусаһанайш түлөө» гэһэн шэнэ зүжэг найруулан табибабди. Мүнөөдэр үнинэй золгоодүй харагшадтаяа дахин уулзажа байхадаа, манай зүрхэ сэдьхэл баяр баясхаланаар халижа байна. Түрэл театрайнгаа хаагдаадшье байхада, шэнэ бүтээлнүүдээ бэлдэжэ, тайзан дээрэхи зохёохы ажалнай замхангүй ябуулагдаа. Шэнэ жэлэй һайндэрнүүдэй үедэ хүүгэдтэ зорюулагдаһан «Алтан сэсэг» гэжэ онтохо эдир харагшадтаа бэлдэнхэйбди. Хүгжэм-дуута домог соо Алтан гэжэ нэрэтэй нямняа сэсэгэй болон Хүлтүүг һалхин хоёрой мүнхэ дуран харуулагданхай юм. Энээхэн түүхэ эхишье, эсэсшьегүй һэн тулань эдир харагшаднай хайшан гээд дүүрэһыень өөһэдөө саашань зохёохо юм. Шэнэ жэлэй баяр нааданай шэдитэй ульһа эдир харагшадтаа үзүүлжэ, тэдэнэйнгээ дура сэдьхэл татахын тулада оролдон ажалаа ябуулнабди. Январиин 2-һоо хүүгэдэй зүжэгүүд табигдажа эхилхэ, харин томошуулай зүжэгүүдянвариин 5-һаа олоной анхаралда дурадхагдаха юм. Тиимэһээ амаралтын үедэ түрэл Буряад театраа ерэжэ, шэнэ зүжэгүүдыемнай харагты гэжэ уряалнаб. Мүнөөдэр Буряад театрай зохёохы бүлгэмдэ үшөө нэгэ дэмбэрэлтэй, баяртай һонин дуулгагдаа. Манай зүжэгшэн Баяр Бадмаев «Буряад Уласай арадай артист» гэһэн үндэр нэрэ зэргэдэ хүртэбэ. Энэ баярынь хубаалдан, үшөө дахин халуунаар амаршалнабди!
Сампилова Сэсэгма Цыдыповна:
- Түрэл театртаа ходол ябажа байдагби, теэд энэ жэлэй туршада иишээ ерэхэ аргагүй байгдаа. Шэнэ театральна хаһа нээгдэхэнь гэжэ һонин дуулахадаа, баяртайгаар угтан абаа бэлэйбди. Мүнөөдэр хамта нүхэсэдэг анда нүхэдтэеэ сугларжа, шэнэ зүжэг харахамнай.Би өөрөө хамаг наһаяаСэлэнгын аймагай һургуулида буряад хэлэ бэшэгэй багшаар хүдэлһэн хүмби. Мүнөө наһанайнгаа амаралтада гаража, УлаанҮдэдэ ажаһуунаб. Энэ зүжэг «Хэнзэ ногоон» гэжэ романтай зэргэсүүлэн харахада, һонирхолтой байна.Энэ зохёол ехэ удхатай гээд тэмдэглэхэ хэрэгтэй. Анха түрүүшынхиеэ Буряад театрай богоһо оюутан байхадаа, алхажа ороо хүмби. Тэрэ сагта Буряад театр Ленинэй гудамжаар модон байшан соо байрладаг һэн. Минии хуби заяан энэ театртай ехэхэн холбоотой. Буряадай гүрэнэй багшанарай һургуулиин оюутад байхадамнай,Михаил Гомбоевич Елбонов ерэжэ, драмын дугылан заадаг байһан юм. Тэрэл залуухан сагһаа түрэл театртаа үнэн зүрхэнһөө дурлагдаа. Мүнөө эндэмнай шэнэ үеын артистнууд наадана. Эдээниие хараад, хужарлажа, бахархажа ябанабди. Ерэхэ газарнай энэл ха юм даа.
Августина Владимировна Павлова:
- Эрхүүгэй можын Эхирэд-Булгадай Сагарук тосхондо түрэһэн хүмби. Мүнөө Улаан-Үдэ хотын нарайлалгын гэртэ эмшэнээр хүдэлнэб. Мүнөөдэр аша хүбүүмни намайгаа дахуулжа, Буряад театр асараа. Сэхыень хэлэхэдэ, бүхы наһаараа эндэ һууһан хүн аад, анха түрүүшынхиеэ энэ театр оробоб. Аша хүбүүндээ, Туяна бэридээ баяртай байнаб. Ходол сүлөөгүй, ажал гэр хоёрой хоорондо ябадаг намайе иишэнь асарһандань баяртайб. Түрүүшынхиеэ Буряад театр ерэжэ, энэ зүжэгэй гол дүрэнүүдэй хуби заяанай түлөө ехээр һанаагаа зобожо харабаб. Ямархан бэрхэ артистнууд наадана гээшэб, зүжэгэй уран найруулга, хүгжэмынь ямаршье хүнэй зүрхэ сэдьхэл хүдэлгэхэ шэдитэй байна. Шэнэ жэлэй амаралтын үедэ заатагүй үшөө ерэжэ харахаб. «Амиды бусаһанайш түлөө» гэжэ зүжэгэй гол герой Бамбаадай намда хайратайлдаа. Нэгэл залуугай алдуутай алхам хүнэй хуби заяа эбдэжэ, хамхуул үбһэн шэнги үргэн талада төөрюулнэ. Инаг дуран, үхэл, юрын хүнэй хубиин жаргалай түлөө тэмсээн хуу холигдон холбогдожо, уран һайханаар харуулагдана. Энэ зүжэг бэлдэһэн зондо баяр жаргал хүсэнэб, буряад соёлоймнай гуламта болохо театрнай үндэр заяатай ябахань болтогой гэжэ үреэнэб.
Тахал үбшэнэй үедэ нээгдэһэн театрай ажалай гурим баһал хубиланхай. Мүнөө иишээ ерэһэн харагшадайнгаа бэеын халууниие хэмжэжэ, үүдээр ороһон хүн бүхэнэй гарнууд арюудхагдана. Халдабарита үбшэнһөө һэргылхын тулада театрай харагшадай танхимай һууринуудай 30 хубинь эзэлэгдэнэ. Тиигэбэшье энэ үдэр наймаанда гараһан биледүүд хуу худалдагдаһан байба гээд хэлэлтэй.
Энэ зүжэгэй найруулагша - Саян Жамбалов, уран зураашань – Анна Бубнова, хатар наада найруулан табигша – Артур Ощепков. Хүгжэмыень Сойжин Жамбалова зохёоһон байна. Шэнэ зүжэгэй түрүүшын харагшад Буряад театрайнгаа артистнуудые халуун альга ташалгаар угтажа, һанал бодолоороо иигэжэ хубаалдаба: «Энэ зүжэг хаража, уяраад байнабди. Түрэл болоһон зүжэгшэдөө удаахан хараагүй байжа, ехээр һанагдаа. Энэ тоглолтодо ерэһэндээ баяртайбди».
«Дайнай һүүлээрхи жэлнүүд хүндэ хэсүүхэн байгаал ха. Олон хүнэй хуби заяан эһэ тортог боложо һалаһан түүхэтэй. Энэ зүжэг заатагүй хараха хэрэгтэй. Тайзан дээрэхи гайхамшагта байдал, уянгата һайхан хүгжэм, зүжэгшэдэй хатар наадан - хуу булта намда һайшаагдаа».
Буряад драмын театрай байгуулагдаһаар анха түрүүшынхиеэ театральна хаһа Шэнэ жэлэй урда нээгдэбэ. Буряад Уласай соёлой сайдай нэгэдэхи орлогшо Николай Емонаков амаршалгын дулаахан үгэнүүдые хэлэжэ, энэ жэл олон шэнэ зүжэгүүд харагшадай анхаралда дурадхагдаха гэжэ дуулгаба.
- Байгша он соёлой һалбарида үнэхөөрөө орёо, хүндэ байгаа юм. Энэ хугасаада Буряад Уласай театрнууд һайнаар ажаллаба. Тахал үбшэнэй тарабашье, манай уласай хоёр театр «Алтан баг» гэһэн үндэһэтэнэй шанда дэбжүүлэгдэнхэй. Буряад драмын театр энэ урилдаанай дүнгөөр Ородой Холбоото Уласай эрхим театрнуудай тоодо ороһониинь урматай, - гэжэ Николай Емонаков онсолбо.
Мүн тиихэдэ Буряад Уласай соёлой сайдай орлогшо 89-дэхи театральна хаһа нээлгын баяр ёһололой үедэ гүрэнэй шагналнуудые барюулһан байна. Буряад театрай механик Руслан Балданов, оршуулагша Дабацу Юндунова болон театрай тайзан шэмэглэн гоёодог таһагай дарга Наталья Никитина гурбанда Буряад Уласай Толгойлогшын Баярай бэшэгүүд барюулагдаба. Театрай урлалай һалбарида онсо габьяа гаргажа, олон жэлэй туршада аша үрэтэйгөөр ажаллаһанайнгаа түлөө Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй академическэ драмын театрай зүжэгшэн Баяр Цыденбалович Бадмаев «Буряад Уласай арадай артист» гэһэн үндэр нэрэ зэргэдэ хүртэбэ. Баяр Бадмаев «Амиды бусаһанайш түлөө» гэһэн зүжэгэй гол герой Бамбаадайн дүрэ наадана.
