Жэл бүхэн эгээл гоё, эгээл удхатай зүжэгүүд тус шагналда хүртэдэг. 2020 ондо Буряад драмын театрай «Аламжи» гэһэн зүжэг тус шагналай шорт-лист руу орожо, энэ жэлэй наадамда хабаадаха эрхэтэй болоо. «Алтан Багай» түлөө гурбан номинацяар мүрысэхэнь гээшэ – «Ехэ түхэлэй зүжэг», «Эрхим уран найруулагша» ба «Эрхим уран зураашан».
Зүжэгые урлан табиһан бүлгэм
«Аламжи» гэһэн зүжэг тусхай лабораториин үедэ мүндэлһэн түүхэтэй. Үльгэрэй аялгаар гурбан эскизүүд бүтээгдэжэ, залуу, бэлигтэй уран найруулагша Артем Устиновай ажалынь бултанда ехээр һайшаагдан шэлэгдээ бэлэй. Театрай гол зураашаар хүдэлжэ байһан Ася Бубнова уран һайханайнь шиидхэбэри бүтээгээ, аялга дууень театрай хүгжэмэй таһагые даагша Анастасия Дружинина зохёогоо ба аранжировкыень Юрий Банзаров хээ. Хатар хүдэлсын талаар хореограф Анастасия Кадрулева хүдэлөө. Уран найруулагшын туһалагша - Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн Елена Дамбаева мүн.
«Аламжи» - театрай шэнжэлгын дүн
Энэ зүжэг буряад арадай «Аламжи Мэргэн ба Агуу Гоохон дүүхэй хоёр» гэһэн үльгэрэй аялгаар табигдаһан гэжэ бүгэдэ харагшад мэдэнэ. Тус ажал хадаа Буряад драмын театрай 2018 онһоо эхилһэн шэнжэлгын ажалай дүн гэхэдэ алдуу болохогүй. Арадайнгаа аман зохёолой абдар уудалжа, буурал сагһаа хойшо үеһээ үедэ дамжуулагдан ерэһэн үльгэр домогуудые һонирхолтойгоор тайзан дээрэһээ харуулха гэһэн холын харасатай зорилгонуудаа театрнай бэелүүлнэ. Мүнөө сагай театрай элдэб һонин аргануудые хэрэглэжэ, нэбтэрүүлжэ табиһан зүжэг залуу үеын харагшадай анхарал татаха бшуу, арадайнгаа үльгэр домогой далайһаа амасаха арга тэдээндэ олгогдоно ха юм.
«Аламжи» зүжэг – Губернскэ театрай Ехэ тайзан дээрэ
Апрелиин 20-й үдэр «Аламжи» Москва хотын Губернскэ театрай Ехэ тайзан дээрэ харуулагдахань. Зүжэгэй хэрэгсэл реквизит ехэ ашаанай машинаар эльгээгдээ. Апрелиин 18, 19-эй үдэрнүүдтэ энэ зүжэгтэ хабаададаг тайзанай албангуудай ажалшад, зүжэгшэд, мэргэжэлтэд булта уран һайханай талаар хүтэлбэрилэгшэ Саян Жамбаловай ударидалга доро Москва хото руу шэглэн мордохонь гээшэ.
Тус зүжэгэй сценографи бэелүүлһэн уран найруулагша Ася Бубновагай тэмдэглэһээр: - «Аламжи» гээшэ баатар ба баатаршалга тухай үльгэрэй аялгаар найруулагдажа, тайзан дээрэ баатарай үргөө бодхоогдонхой, тайзаниие шэмэглэһэн бүд материалнууд соо хүдэр шанартай брезентшье дайралдана. Гол геройнууд ногоо-эреэн үнгэтэй сэрэгшэдэй хунар үмдэнхэй. Газар дэлхэйн, хүнэй бии болоһон түүхэ тухай түүрээгдэдэг хадань, дээдэ замбиида байрлаһан бурхадай, дархашуулай урладаг гэрэй оршониие харагшад адаглаха».
Зүжэгэй гол герой болохо Агуу Гоохон Аламжи баатар ахайнгаа дүрэ абажа, баатаршалгануудые гаргана гээд һануулая. Дүтын зоной хорлолһоо нүгшэжэ, Доодо замбиида ороһон Аламжи ахайгаа абарха, амидыруулха арга бэдэрнэ. Булад Хуурай гэжэ эди шэдитэй хатан басаганда ошохо замдаа элдэб бэрхэшээлнүүдые гаталжа, үльгэрэй олон дүрэнүүдээр уулзана, тэдэнь басаганда туһална.
Аламжи Мэргэн ба Агуу Гоохон хоёр тухай үльгэр хадаа буряад үльгэрнүүдэй жасада баатар басаган тухай түрүүшын үльгэр гэжэ тодорһон. Агуу Гоохоной үйлэ хэрэгүүд зүжэгэй ехэнхи хубииень эзэлдэг. Аламжын роль Солбон Ендонов, Агуу Гоохоной роль Буряад Уласай арадай зүжэгшэн Жажан Динганорбоева наададаг.
«Алтан Баг» наадам ба Буряад драмын театрай зүжэгүүд
Гэхэтэй хамта, Буряад драмын театрай зүжэгүүд «Алтан Баг» шагналда дэбжүүлэгдэжэл байдаг гээшэ.
Театрай түүхын хуудаһануудые иран харабал, 2008 ондо «Максар. Шуһата тала» гэһэн Олег Юмовай найруулһан зүжэг шагналай богони хуудаһанда орожо, «Ехэ түхэлэй зүжэг», «Эрхим уран найруулагша», «Эрхим бүһэтэй хүнэй дүрэ», «Эрхим эхэнэрэй дүрэ», «Эрхим уран зураашан» гэһэн «Алтан Багай» 5 шэглэлээр дэбжүүлэгдэһэн намтартай.
2010 ондо «Гэгээрэлэй зам» гэһэн Сергей Бальжановай табиһан зүжэг шүүгшэдэй анхарал татажа, «Маска+» гэһэн Алтан Багай тусхай программада уригдажа, Москва хотын Мейерхольдын Түбэй тайзан дээрэ харуулагдаһан байна.
2014 онһоо эхилжэ жэл бүхэн театрай 6 зүжэгүүд ута хуудаһанда ороһон амжалтатай. Ута-хуудаһан гээшэ Росси гүрэнэй дэбисхэр дээрэхи зуугаад эрхим зүжэгүүдһээ бүридэдэг.
Шагналай түүхэһээ
«Алтан Баг» гээшэ хадаа 1993 ондо Росси гүрэнэй театрай ажаябуулагшадай Холбооной үүсхэлээр байгуулагдаһан түүхэтэй. Тэрэ үедэ Холбооной дарга байһан Михаил Ульянов театрай урлалай дээжэ болохо ажаябуулагшанарые дүнгэхэ, урмашуулха зорилготой энэ хэрэгые ехэл дэмжэһэн.
Тиихэдэ «Алтан Баг» Москва хотын театрануудай дунда үнгэргэгдэжэ эхилээ. 1995 оной хабар ниислэл хотын зүжэгүүд энэ наадамда хабаадаа. «Эгээл эрхим зүжэг», «Эгээл эрхим найруулагша», «Эгээл эрхим зураашан», «Эгээл эрхим эхэнэрэй дүрэ» ба «Эгээл эрхим бүһэтэй хүнэй дүрэ» гэһэн табан шэглэлээр дүн гаргагдаһан байгаа.
1996 ондо «Алтан Баг» гэһэн шагнал бүгэдэ гүрэн доторхи зиндаатай болоо һэн. Тиихэдээ бүхы хабаадагшад дүрбэн ехэ шэглэлээр шүүгдэн элирүүлэгдэжэ эхилээ: драмын, дууриин (опера), баледэй ба хүүхэлдэйн зүжэгүүд. Һүүлдэнь «Шүүмжэлэлэй шан», «Шэнэ дүршэл», «России гүрэнэй театрай урлалые дэмжэһэнэй түлөө», «Эгээл эрхим хари гүрэнэй зүжэг» гэһэн шэглэлнүүд нэмэгдэһэн байха.
Хабаадаха ёһо гурим
Энэ наадамда манай гүрэнэй ямаршье театр хабаадаха эрхэтэй. Театрнууд энэ наадамай захиралай хаягаар хабаадаха мэдүүлгэеэ эльгээдэг. Бүхы ороһон мэдүүлгэнүүдые хоёр шүүгшэдэй бүлгэм харадаг: нэгэнь- драмын театр ба хүүхэлдэйн театрнуудые, нүгөөдэнь – хүгжэмэй театрнуудые сэгнэдэг. Шүүгшэд эгээл бэрхэ зүжэгүүдые хаража элирүүлдэг. Тэдэ зүжэгүүд «Алтан Баг» гэһэн наадамай тайзан дээрэ олоной һонорто дурадхагдадаг. Шангуудта хүртэхэ лауреадуудые наадамай шүүгшэд нюусаар дуугаа үгэжэ, элирүүлдэг. Шүүгшэдэй бүлгэмэй бүридэлдэ түрүү зүжэгшэнэр, найруулагшанар, шүүмжэлэгшэд гээд ородог. Бүлгэм бүхэниинь 15 шүүгшэһээ бүридэнэ.
«Алтан Баг» - олоной хүсэдэг шагнал.
Наадамай илагшадта баяр ёһолол дээрэ шагнал барюулагдадаг – дүрбэлжэн ханаар бүрхээгдэһэн театральна баг. Энэ хэбэй, эскизэй автор хадаа – тайзанай уран зурааша Олег Шейнцис.
« - Шагналай хэб бүтөөхэдөө, театрай эди шэдитэ хүсэн тухай бодолгото болооб – гэжэ уран зурааша тэмдэглэһэн байна. – Театр гээшэ – нюуса таабари, баг гээшэ тэрэнэй – һүлдэ тэмдэг… Венециан баг дээрэ манай гүрэнэй һүлдэ тэмдэг болохо хоёр толгойто бүргэдэй дүрэ нэмээб».
Гүн ехэ амжалта хүсэе!
Манай гүрэнэй театрай гол наадамда хабаадаха гээшэ үндэр амжалта. Түрэл театрнай буряад арадайнгаа мянган жэлэй түүхэтэ үльгэр зэндэмэниеэ гүрэнэй үндэр гэгшын тайзан дээрэһээ харуулхань. Эгээл ехэ шагналай түлөө шармайһан театрай бүлгэмдөө оло мянган харагшадайнгаа зүгһөө, уласайнгаа театрай ниигэмһээ гүн ехэ амжалта хүсэхэ дуран хүрэнэ.
«Алтан Баг» шагнал Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй академическэ драмын театрай шагналнуудайнь алтан жасада орохонь болтогой!
