​Уянгын долгин: Баярма Баторова

Баторова Баярма Владимировна Агын Буряадай тойрогой Сагаан-Шулуутай нютагта түрэн үдэhэн намтартай
Янжима Дармаева, Буряад Үнэн
491

Эрхүүгэй гүрэнэй университедтэ hураhан, сурбалжалагша мэргэжэлтэй.

Хорёод жэлэй туршада «Толон» хэблэлдэ сурбалжалагшаар хүдэлнэ. Зохёохы ажалынь ехэнхидээ буряад арадай түүхын, ёhо заншалнуудай ба хизаар шэнжэлэлгын темэнүүдтэ зорюулагдаhан.

«Сагаан шулуун тоонтомни», «Наян Наваа орондо», «Шог зугаагай юртэмсэдэ» гэhэн номуудай автор, «Алханай – мир великого блага» гэhэн фильмын редактор, «Хлебороб земли нашей» гэhэн документальна фильмын сценариин автор.

«Алтаргана – 2016» ба «Алтаргана – 2018» наадануудай сурбалжалагшадай хоорондохи урилдаануудай лауреат болоhон зэргэтэй. Тэрээнhээ гадуур, Үбэр Байгалай хизаарай, Агын тойрогой уран зохёолой ба сурбалжалагшадай олон тоото шангуудаар тэмдэглэгдэhэн.

Ородой Холбоото Уласай Сурбалжалагшадай холбооной гэшүүн, Буряадай Уран зохёолшодой холбооной харюусалгата секретарь. Улаан –Yдэ хотодо ажаhуудаг.

Нарата орон Наян Наваада

Yргэн дэлхэйн магнайда,

Yльгэр түүхын далайда,

Нара hарын ордонто

Наян Наваа орондо

Хүбэн сагаан үүлэн дээрэ

Халзан баабай хүльбэрнэ,

Хулhан гааhаа бааюулжа,

Холын замбяар ниидэнэ.

Бамбагар ямаан hахал соонь

Билжуухай шубууд уурхайлна.

Һарнагар томо хамар соонь

Һэбшээ hалхин шууяна.

Соходонь эрбээхэй матарна,

Сээжэдэнь хэрмэн хатарна.

Наран – найжа миhэрнэ,

Нюргыень шаран наадана.

Абаахай – абгай урлана,

Алтан утаhаар угалзална.

Тугас шубуун томоотой

Торгон дэгэл - hолонготой.

Һараhаа үлхэhэн дүүжэндэ

Һармагшан шалюун абирна,

Мүшэдэй дундуур дүүлижэ,

Мүнгэн тооhо бурьюулна.

Хараасгай лимбээр наадана.

Хулгана амбаар сэбэрлэнэ.

Далитай унаган инсагаалжа,

Дэлхэйе тойрон түбэрнэ.

Һүн сагаан нуурай дунда

Хун шубуун – буурал эжы

Хөөрэhэн hүеэ сүршэжэ,

Хэшэгэй үрмөөр хүндэлнэ.

Миисгэй зөөхэй долёоно.

Мэлхэй домог түүрээнэ.

Хобууша, шашаг тоти шубуун

Хоншууртаа hони суглуулна.

Эрын гурбан наадан

Наян Наваа орондо

Найр зугаа эхилбэ,

Эрын гурбан нааданда

Эрхэтэн бүгэдэ сугларба.

Тоти шубуун тотигошожо,

Түргэн ниидэн зарлаба,

Бүхэшүүлые бодхоожо,

Мэргэшүүлые хүлгүүлбэ.

Гал дүлэтэ сахариг соо

Галзуу луунууд морилбо ха!

Гахай томо бүлөөрөө

Галгин тэмээгээр бууба ха!

Эреэн гүрөөhэн hүрөөтэй,

Эжэл шононь ташууртай,

Түшэмэлнүүд – амитад

Ташаагаа тулаhанууд.

Тахяагай дальбараанууд,

Тугалнууд, унагад,

Ямаанай эшэгэд

Яаранад баhал, хөөрхэйнүүд!

Тоти шубуун соносхобо,

Тоншуул хэнгэрэг нэергэбэ.

Нааданшье эхилбэ,

Найршье нэрьебэ.

Бүхэ барилдаан

Арсалан заан баабайтай

Асари хүсэеэ үзэлсэнэ.

Туулай эреэн гүрөөhэнтэй

Тулалдаад диилэбэ!

Атан тэмээн «аhааш!» гээд,

Арагуун тэхые дэгээдэнэ.

Абарга могой «шард» гээд,

Асари лууда аhалдана.

Барилдаанай түгэсхэлдэ

Бүгэдэ амитад шууялдаба:

Заахан юлэгэр хулгана

Заантай тулалдахань гэлсэбэ!

Заан гуяа шабхадаад,

Зада дэбhэхээр забдана,

Хулгана нюдаргаа зангидаад,

Харсагадал добтолно.

Хамарайнь ута хоншоороор

Харайн, шолдоон, сухалдуулна,

Табгайнь ула гэжэгэнүүлээд,

Тоомоо таhаран уурлуулна.

Наян-Наваа хүүебэ,

Нютаг нугань шууяба:

Заахан шуран хулгана

Зааниие илажа гайхуулба!

Зумбараанууд эшхэрэлдэнэ,

Зулзаганууд энеэлдэнэ,

Ама сагаан хулгана – хүршэнь

Абаргын зэргэдэ хүртэбэ лэ!

Мори урилдаан

Мори урилдаан эхилбэ,

Мүнгэн эмээл хиталзана,

Алтан дүрөө ханхинана,

Агта жороо соёрхоно!

Һалхинhаа түргэн шууяса

Һарые сошоон түбэрнэд,

Агаараар дэгдэн хатаржа,

Алтан нарые дайранад.

Һудалта морин - зебрэ

Һомондол түргэн зурына,

Бишыхан пони энеэдэтэй,

Бултанай хойно хатарна.

Элжэгэд эрхээд үсэрэлдэбэ,

Эмээлээ хаяад бархиралдаба:

Моридто түрэл амитадшье hаа,

Мүрысөөндэ тоолгон абтаагүй!

Гал сахилзаhан туруутай

Габшагай домогто баатарай

Хүлэг морин түрүүлжэ гараба,

Хотолзон солоёо дуудуулба!

«Баатарр-рай морр-рин гарр - рабай!

Барр-расай Бабжын үүлтэрр - рэй!»-

Тоти шубуун тотигошоно,

Тогтууригүй соносхоно.

Унагад собхоролдожо,

«Ухай – хурай!» - инсагаалдана.

Эрхэhэн элжэгэд хүхилдэжэ,

Энеэлдэн понитой хатаралдана.

Һур харбаан

Һур харбаанай талмайда

Һурша амитад мүрысэнэ.

Сагаалсанууд зурылдажа,

Согтойгоор эмнисэлдэнэ.

Хилар туулай оониижо,

Хитайн номоёо татаба даа!

Богони hүүлынь hалганажа,

Бэехэниинь шэшэрнэ даа!

Даахитай хуса годлиёо

Дарбагар эбэртээ бүлюудэнэ,

Заандал томо шулууе

Зада харбахаар забдана.

Ташаагаа тулаhан тэхэ ямаан

Томоотойгоор маарана:

«Талын мэргэн хүбүүмби,

Тэмсэлдэ заабол илахалби!»

Харсага бүргэдтэй харбалсана,

Һармагшан үбсүүгээ тоншоно:

«Хүн түрэлтэнэй эсэгэлби,

Хэнhээшье түрүү мэргэмби!»

Залита улаан мүшэнhөө

Заларhан абарга могой

Шэдитэ мэргэн годлёороо

Шууяса харбаад, илаа - хурай!

Наян Наваа найрлана,

Нараар халин hалбарна.

Дэлхэйн хойморто,

Домогой далайда…

Читайте также